VI Konferencja Sekcji Obserwatorów Komet PTMA

„Struktura i ewolucja komet i innych drobnych ciał Układu Słonecznego”
poświęcona pamięci Prof. Freda L. Whipple’a
15 – 17 X 2004 Kraków

Rozpoczęcie konferencji nastąpiło w piątek 15 października o godzinie 16 w siedzibie Zarządu Głównego PTMA w Krakowie. Konferencję otworzył Przewodniczący Sekcji, dr Tomasz Ściężor (Politechnika Krakowska, Kraków), który po przywitaniu wszystkich przybyłych wygłosił referat wstępny p.t. „Fred Whipple i modele jąder kometarnych”. Prelegent przedstawił postać Patrona Konferencji, zmarłego pod koniec sierpnia b.r. profesora Freda L. Whipple’a, na szerokim tle historycznym poznawania fizyki i struktury komet.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

W kolejnym dniu konferencji, w sobotę 16 października o godzinie 10:00, także w siedzibie Zarządu Głównego PTMA, wszystkich zebranych przywitał Prezes Towarzystwa, dr Henryk Brancewicz, wyrażając zadowolenie z jej ponownego zorganizowania i wyjątkowo licznie zgromadzonych uczestników.

Tę część Konferencji rozpoczął referat mgr Reginy Rudawskiej (Uniwersytet Adama Mickiewicza, Poznań) p.t. „Meteoroidy, meteory i ich roje”. Prelegentka opisała powstawanie i ewolucję strumieni meteorów oraz ich związki z kometami. Zostały także przedstawione metody obserwacji meteorów oraz ich znaczenie dla poznawania struktury Układu Słonecznego. Podkreślono prostotę tych obserwacji, które nie wymagają żadnego specjalistycznego sprzętu. Odczyt był bogato ilustrowany nowoczesnymi środkami multimedialnymi.

Kolejny referat związany był z przypadającą w b.r. 50 rocznicą śmierci wybitnego polskiego astronoma, prof. Tadeusza Banachiewicza. Prelekcję p.t. „Prof. T. Banachiewicz i jego współpraca z IAU” wygłosił uczeń Profesora, dr Jan Mietelski (Uniwersytet Jagielloński, Kraków). Po opisaniu działalności prof. Banachiewicza w kilku komisjach Międzynarodowej Unii Astronomicznej, Prelegent odczytał fragmenty oryginalnych dzienników Profesora, co pozwoliło spojrzeć na astronomię pierwszej połowy XX wieku oczami jednego z jej twórców.

Po przerwie wysłuchaliśmy referatu dra Krzysztofa Ziołkowskiego (Centrum Badań Kosmicznych PAN, Warszawa) pt. „Czego dziś oczekujemy po badaniach komet i planetoid?”. Prelegent przedstawił obecny model budowy Układu Słonecznego, ze szczególnym uwzględnieniem odkrywanych obecnie masowo obiektów z tzw. Pasa Kuipera. Zostały przedstawione perspektywy dalszych badań zewnętrznych obszarów Układu, wynikające m. in. z odkrycia niezwykłej planetoidy Sedna, mającej być może związek z, jak dotąd hipotetycznym, Obłokiem Oorta. Prelegent zwrócił uwagę na znaczenie badań komet i planetoid dla zrozumienia powstania i ewolucji Układu Słonecznego. Wszystkie referaty wywołały ożywioną dyskusję zgromadzonych.

Po wysłuchaniu omówionych referatów ogłoszono trzygodzinną przerwę. Po przerwie dalsza część Konferencji w tym dniu odbywała się już w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego „Fort Skała” w Krakowie.

W sali wykładowej Obserwatorium, gdzie ozdobą jednej ze ścian jest gablota z bezcennymi zbiorami meteorytów, wysłuchaliśmy prelekcji prof. Andrzeja Maneckiego i mgr Magdaleny Żmudzkiej (Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków) p.t. „Nowa klasyfikacja meteorytów”. Przedstawiono rozwój poglądów na naturę meteorytów i ich dawne klasyfikacje, aby na koniec przedstawić współczesny podział spadającej na Ziemię materii pozaziemskiej. Zwrócono uwagę na znaczenie badania meteorytów oraz na ich związki z planetoidami i kometami. Podkreślono konieczność współpracy amatorów z astronomami zawodowymi, w szczególności przy rejestracji jasnych meteorów (bolidów), co umożliwia powiązanie znalezionych potem meteorytów z konkretnymi ciałami niebieskimi.

Jako ostatni w tym dniu wystąpił Michał Drahus, wygłaszając referat swój i dra Wacława Waniaka (Obserwatorium Astronomiczne UJ, Kraków) p.t. „Dlaczego komety się rozpadają? – o hipotezie rozpadu rotacyjnego”. Bardzo profesjonalnie przygotowany i prowadzony referat poświęcony był częstemu w świecie komet zjawisku rozpadu ich jąder. Prelegent dokonał klasyfikacji możliwych wyjaśnień tego zjawiska, skupiając się następnie na możliwości inicjowania rozpadu przez działające na powierzchni jądra strumienie materii, powodujące zwiększenie prędkości jego wirowania, co w rezultacie prowadzi do rozpadu obiektu. Hipoteza ta została poparta wynikami prowadzonych przez autorów referatu badań komety C/2001 K5 (LINEAR). Prelekcja wzbudziła duże zainteresowanie zgromadzonych licznie słuchaczy.

Po części oficjalnej uczestnicy konferencji spotkali się przy grillu i bigosie, niestety nastrój psuł nieco coraz silniej padający deszcz, który zresztą uniemożliwił przeprowadzenie pokazu nieba. Pomimo tego jednak mogliśmy zwiedzić obserwatorium, zapoznając się z niektórymi znajdującymi się tam teleskopami, takimi jak np. pochodzący z 1874 r. refraktor Grubba (200/2480). Niejako „przy okazji” zwiedziliśmy także podziemia samego „Fortu Skała”, będącego unikalnym zabytkiem XIX w. sztuki fortyfikacyjnej.

W niedzielę, w trzecim i zarazem ostatnim dniu Konferencji, jej uczestnicy, zgromadzeni ponownie w siedzibie Zarządu Głównego PTMA, mogli wysłuchać referatów poświęconych zagadnieniom obserwacyjnym. Obrady rozpoczęto o godzinie 10 referatem mgr Marka Kubali (Politechnika Krakowska, Kraków) p.t. „Obserwacje komet w dziennikach obserwacyjnych dr. Antoniego Wilka”. Prelegent przedstawił w nich badane przez siebie dzienniki obserwacyjne jednego z najwybitniejszych polskich odkrywców komet, dra Antoniego Wilka. Niezwykle ciekawie przygotowany referat pozwolił zapoznać się z tą jakże ciekawą postacią, jednocześnie zwracając uwagę na wiele zagadnień obserwacyjnych aktualnych także do dzisiaj.

Jako drugi prelegent wystąpił mgr Jarosław Grolik (Uniwersytet Jagielloński, Kraków) z referatem p.t. „Amatorskie obserwacje CCD: czyli co powinniśmy wiedzieć wybierając sprzęt do astrofotografii cyfrowej”. Prelegent opisał zasadę działania coraz popularniejszych także i w naszym kraju detektorów CCD i ich zastosowanie przy rejestracji obrazów obiektów astronomicznych. Zostały przedstawione wady i zalety w/w urządzeń w porównaniu do innych czujników elektronicznych, jak np. układy CMOS. Jako ostatni wystąpił dr Tomasz Ściężor(Politechnika Krakowska, Kraków) z referatem „Zmiany zanieczyszczenia świetlnego w Polsce w okresie działalności Sekcji Obserwatorów Komet PTMA: 1994-2004”. Prelegent przede wszystkim zwrócił uwagę na fakt, że właśnie mija dziesiąta rocznica reaktywowania Sekcji Obserwatorów Komet w Krakowie. Przedstawiono obszerne podsumowanie działalności Sekcji w minionym okresie, podkreślając dużą liczbę wykonanych obserwacji, co pozwala na dokonywanie różnego rodzaju rozważań statystycznych. Wykorzystując obserwacje komet z archiwum SOK dokonano próby oszacowania zmian świecenia nocnego nieba w Polsce w okresie ostatnich 10 lat zarówno w skali całego kraju, jak też dla poszczególnych jego regionów. Prezentowane wyniki wzbudziły ożywioną dyskusję wśród zgromadzonych słuchaczy, wśród których było wielu aktywnych obserwatorów komet.

Konferencja zakończyła się o godzinie 14. Była to chyba najbardziej udana z dotychczasowych konferencji SOK PTMA, co było zasługą niewątpliwie zarówno dużej liczby interesujących prelekcji (9 referatów), jak też licznie przybyłych uczestników (ponad 50 osób). Przyczyniła się do tego także z pewnością „astronomiczna” atmosfera Obserwatorium Astronomicznego UJ, za którego udostępnienie dla potrzeb Konferencji jej organizatorzy składają Dyrekcji Obserwatorium gorące podziękowania. Mamy nadzieję, że kolejna, VII Konferencja SOK w 2005 roku będzie przynajmniej równie udana!

 

Sprawozdanie opracował dr Tomasz Ściężor